สงกรานต์มอญ เสน่ห์แห่งวัฒนธรรมของชาวมอญ กาญจนบุรี

กาญจนบุรี จังหวัดทางทิศตะวันตกของประเทศไทย มีอาณาเขตติดกับรัฐมอญของประเทศเมียนมา ทำให้หลายพื้นที่ในจังหวัด เช่น เมืองลุ่มสุ่ม เมืองท่าตะกั่ว เมืองไทรโยค และเมืองทองผาภูมิ มีชาวมอญอาศัยอยู่เป็นจำนวนมาก ทำให้มีการเดินทางไปมาหาสู่กันระหว่างสองประเทศทำได้ง่าย ส่งผลให้ชาวมอญเดินทางเข้ามาค้าขายและตั้งถิ่นฐานในไทยอย่างต่อเนื่อง และนำวัฒนธรรมอย่างสงกรานต์มอญเข้ามาด้วย 

เปิดประวัติที่มางานสงกรานต์มอญ

สงกรานต์มอญ เป็นงานสงกรานต์ของชาวมอญหรือที่ชาวมอญเรียกว่า “ปัจอะห์ต๊ะห์” เป็นเทศกาลสำคัญประจำปีของชาวมอญที่สืบทอดมาแต่โบราณ จัดขึ้นเพื่อเฉลิมฉลองการขึ้นปีใหม่ตามปฏิทินจันทรคติของชาวมอญ โดยจะมีการทำบุญและจัดกิจกรรมเฉลิมฉลองอย่างยิ่งใหญ่ในทุกหมู่บ้านของชุมชนชาวมอญ เทศกาลนี้มีระยะเวลาหลายวัน เริ่มตั้งแต่วันที่ 13 เมษายน ไปจนถึงต้นเดือนพฤษภาคมของทุกปี การจัดงานสงกรานต์มอญในไทยเป็นการสืบสานวัฒนธรรมดั้งเดิมของชาวมอญที่อพยพเข้ามาอาศัยในประเทศไทย

ไฮไลต์สำคัญวันสงกรานต์มอญ

สงกรานต์มอญมีความคล้ายคลึงกับสงกรานต์ไทยในแง่ของการเข้าวัดทำบุญและการเล่นน้ำ แต่มีกิจกรรมที่เป็นเอกลักษณ์เฉพาะตัวหลายอย่าง ซึ่งสะท้อนถึงวัฒนธรรมและความเชื่อของชาวมอญ ไฮไลต์สำคัญของสงกรานต์มอญ มีอะไรบ้างมาดูกันเลย

กวนกะละแม

การกวนกะละแมเป็นกิจกรรมสำคัญในช่วงเทศกาลสงกรานต์มอญ ชาวบ้านจะร่วมแรงร่วมใจกันกวนกะละแมในกระทะเหล็กขนาดใหญ่ ใช้เวลากวนประมาณ 4 ชั่วโมงต่อกระทะ การกวนกะละแมไม่เพียงแต่เป็นการเตรียมขนมสำหรับเทศกาลสงกรานต์เท่านั้น แต่ยังเป็นกิจกรรมที่สร้างความสามัคคีในชุมชน เป็นโอกาสให้ผู้คนได้พบปะ พูดคุย และร่วมแรงร่วมใจกัน นอกจากนี้ ยังเป็นการสืบทอดภูมิปัญญาท้องถิ่นในการทำขนมโบราณให้คงอยู่สืบไป

ทำบุญ

การทำบุญในช่วงสงกรานต์มอญมีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากชาวมอญเชื่อว่าเป็นการเริ่มต้นปีใหม่ที่ดี การทำบุญจะช่วยชำระล้างสิ่งไม่ดีในปีเก่าและเสริมสร้างความเป็นสิริมงคลสำหรับปีใหม่ กิจกรรมทำบุญมักจะเริ่มตั้งแต่วันที่ 13-15 เมษายน โดยชาวบ้านจะไปวัดเพื่อทำบุญตักบาตร ถวายภัตตาหารแด่พระสงฆ์ และรักษาศีล นอกจากนี้ ยังมีการทำบุญอุทิศส่วนกุศลให้แก่บรรพบุรุษ เพื่อแสดงความกตัญญูและขอพรให้คุ้มครองในช่วงปีใหม่ด้วย 

พิธีสรงน้ำพระผ่านกระบอกไม้ไผ่

พิธีสรงน้ำพระผ่านกระบอกไม้ไผ่เป็นไฮไลต์สำคัญของสงกรานต์มอญ โดยเฉพาะที่วัดวังก์วิเวการาม อำเภอสังขละบุรี จังหวัดกาญจนบุรี ชาวบ้านจะช่วยกันตัดไม้ไผ่จากป่ามาทำเป็นรางน้ำยาวหลายสิบเมตร เพื่อใช้ในการสรงน้ำพระ วิธีการนี้มีความหมายเชิงสัญลักษณ์ แสดงถึงความเคารพและการถวายความบริสุทธิ์แด่พระพุทธรูปและพระสงฆ์ ซึ่งการใช้ไม้ไผ่เป็นความตั้งใจของหลวงพ่ออุตตมะ ที่ต้องการให้ชาวบ้านได้ร่วมแรงร่วมใจกันทำรางน้ำใหม่ทุกปี เพื่อสร้างความสามัคคีและความรู้สึกเป็นอันหนึ่งอันเดียวกันในชุมชน พิธีนี้ไม่เพียงแต่เป็นการแสดงความเคารพต่อพระพุทธศาสนา แต่ยังเป็นการสร้างความผูกพันในชุมชนอีกด้วย

หลังจากพิธีสรงน้ำพระเสร็จสิ้น สำหรับผู้ชายที่มีแรงศรัทธาจะให้พระสงฆ์เดินเหยียบหลังที่นอนราบกับพื้น เพราะเชื่อกันว่าพระสงฆ์เป็นผู้บริสุทธิ์ หลังจากสรงน้ำเสร็จไม่ควรสัมผัสกับพื้นดิน นอกจากนี้ยังเชื่อว่าการทำแบบนี้จะช่วยขจัดปัดเป่าโรคภัยไข้เจ็บและนำความเป็นสิริมงคลมาสู่ผู้ที่ได้รับการเหยียบ

กินข้าวแช่มอญต้อนรับปีใหม่

ข้าวแช่ หรือที่ชาวมอญเรียกว่า เปิงฮงกราบ เป็นอาหารที่ขาดไม่ได้ในเทศกาลสงกรานต์มอญ การรับประทานข้าวแช่ในช่วงสงกรานต์มีความหมายมากกว่าการดับร้อน แต่เป็นการต้อนรับปีใหม่ด้วยอาหารที่มีความหมายพิเศษ ข้าวแช่มอญจะใส่ในหม้อดินเผาเพื่อให้เย็นและมีกลิ่นหอม มีเครื่องเคียงที่เป็นเอกลักษณ์ เช่น ปลาต้มยุ่ยผัดกับมะม่วงและหัวหอม นอกจากนี้การรับประทานข้าวแช่ในเทศกาลนี้ยังเป็นการแสดงความเคารพต่อบรรพบุรุษ โดยลูกหลานจะนำข้าวแช่ไปถวายพระและมอบให้ผู้อาวุโสในครอบครัว เป็นการสร้างความสัมพันธ์อันดีในครอบครัวและชุมชน

สรงน้ำผู้ใหญ่ขอพร

การสรงน้ำผู้ใหญ่เป็นประเพณีสำคัญในช่วงสงกรานต์มอญ แสดงถึงความกตัญญูและการให้เกียรติผู้อาวุโส ในช่วงเย็นของวันสงกรานต์ ลูกหลานจะนำน้ำอบไปรดให้พ่อแม่ ปู่ย่าตายาย และผู้ใหญ่ที่เคารพนับถือ พร้อมกับขอพรเพื่อความเป็นสิริมงคลในปีใหม่

ประเพณีนี้ไม่เพียงแต่เป็นการแสดงความเคารพ แต่ยังเป็นโอกาสให้ครอบครัวได้พบปะกัน เสริมสร้างความสัมพันธ์ระหว่างคนต่างรุ่น และสืบทอดคุณค่าทางวัฒนธรรมของชาวมอญ การสรงน้ำผู้ใหญ่ยังสะท้อนถึงความเชื่อในเรื่องการส่งท้ายปีเก่าต้อนรับปีใหม่ด้วยการชำระล้างสิ่งไม่ดีและรับพรจากผู้อาวุโส

ความสำคัญของสงกรานต์ในวัฒนธรรมมอญ

สงกรานต์มีความสำคัญอย่างยิ่งในวัฒนธรรมมอญ เป็นมากกว่าเทศกาลเฉลิมฉลองทั่วไป แต่เป็นช่วงเวลาแห่งการเริ่มต้นใหม่ การชำระล้างสิ่งเก่า และการเสริมสร้างความสัมพันธ์ในชุมชน เทศกาลนี้สะท้อนถึงความเชื่อ ค่านิยม และวิถีชีวิตของชาวมอญ เป็นโอกาสในการสืบทอดประเพณีและภูมิปัญญาจากรุ่นสู่รุ่น

นอกจากนี้ สงกรานต์ยังเป็นช่วงเวลาที่ชาวมอญได้แสดงออกถึงอัตลักษณ์ทางวัฒนธรรมของตน ในขณะเดียวกันก็เป็นการผสมผสานวัฒนธรรมกับสังคมไทย แสดงให้เห็นถึงการอยู่ร่วมกันอย่างกลมกลืนระหว่างวัฒนธรรมที่แตกต่าง

สรุป

สงกรานต์มอญเป็นเทศกาลที่มีความสำคัญอย่างยิ่งในวัฒนธรรมของชาวไทยเชื้อสายมอญ สะท้อนถึงประเพณีอันเก่าแก่ที่สืบทอดมาอย่างยาวนาน งานสงกรานต์ของชาวมอญนี้ไม่เพียงแต่เป็นการเฉลิมฉลองการขึ้นปีใหม่ แต่ยังเป็นโอกาสในการแสดงออกถึงความเชื่อ ค่านิยม และวิถีชีวิตของชาวมอญ กิจกรรมต่าง ๆ ในเทศกาลสงกรานต์มอญ ไม่ว่าจะเป็นการกวนกะละแม การทำบุญ พิธีสรงน้ำพระผ่านกระบอกไม้ไผ่ การกินข้าวแช่ และการสรงน้ำผู้ใหญ่ ล้วนแล้วแต่มีความหมายลึกซึ้งและสะท้อนถึงคุณค่าทางวัฒนธรรมที่สำคัญ สำหรับใครอยากมาเที่ยวในช่วงสงกรานต์มอญ เพื่อสัมผัสวิถีชีวิต และวัฒนธรรมของชาวมอญ และมองหาที่พักกาญจนบุรีริมน้ำเราขอแนะนำให้มาพักที่ ริเวอร์แคว จังเกิ้ลราฟท์ (River Kwai Jungle Rafts) ที่พักแบบแพที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำแควน้อย รอบล้อมไปด้วยธรรมชาติที่มีความอุดมสมบูรณ์ ช่วยให้สัมผัสธรรมชาติได้อย่างใกล้ชิด พร้อมด้วยสิ่งอำนวยความสะดวกอย่างครบครัน เพื่อที่จะได้ร่วมงานสงกรานต์มอญได้อย่างเต็มอิ่มทั้ง 3 วัน